Đây là một đề tài không mới. Nhiều
cá nhân, trang mạng đã đăng đàn phản biện nhưng hầu hết một là, đều nhắm vào tư
cách cá nhân người đề xuất; hai là, cho rằng những người đề xuất “toàn lũ mất gốc,
vong bản, chạy theo các giá trị phương Tây” hay “một đám người duy kinh tế, coi
kinh tế là tất cả”… chứ chưa làm rõ được cơ sở lý luận của tết Ta, tết Tây và
làm rõ căn cứ của các chứng lý liên quan mà người đề xuất nêu lên. Nhằm tiện
cho bạn đọc theo dõi, bài viết được tôi trình bày theo dạng câu hỏi, từ câu hỏi
nêu cái khái quát đến cái cụ thể.
1 – Tết Việt Nam là tết Trung Quốc
chứ hay ho gì, bản sắc gì mà khư khư giữ lấy? (ý kiến của Giáo sư Võ Tòng Xuân,
chuyên gia Phạm Chi Lan và một số người)
– [Đáp] Thứ lịch mà dân gian ta
hay gọi là “Âm lịch” hay “Lịch ta” để phân biệt với lịch Công giáo (Tây lịch
hay Dương lịch) thực ra là một dạng Âm – dương lịch, có tính đến chu kỳ vận động
của cả mặt trăng và mặt trời. Âm – dương lịch Đông Á ra đời dựa trên nhu cầu
tính toán thời tiết, con nước thủy triều, thời điểm bắt đầu và kết thúc mùa mưa
mà điều này là điều cực kỳ cần thiết của các cư dân nông nghiệp lúa nước. Các
chứng cứ khảo cổ phát lộ từ nền văn hóa Hòa Bình ở Việt Nam cách đây 2 đến 3 vạn
năm chứng minh rằng Việt Nam là một trong những cái nôi của nền văn minh lúa nước.
Đến thời Hùng Vương cách đây, 2.000 – 3.000 năm, hoa văn trên các trống đồng
(nhiều trống có 12 tia sáng trung tâm trên một vòng tròn, vòng tròn đôi khi được
chia đều bằng 4 cung đại diện cho 4 mùa trong năm, 3 tia trên một cung đại diện
cho 3 tháng mỗi mùa). Nó cho thấy cách tính lịch dựa trên chu kỳ mặt trăng – mặt
trời đã hiện diện ở Việt Nam trước khi văn hóa Hán bắt đầu tràn xuống phương
Nam theo chân các đoàn quân xâm lược.
Theo Lương Khải Siêu, triết gia,
nhà cải cách lớn của Trung Quốc cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, thì tộc người
Hán (Hoa) có gốc là các cư dân chăn nuôi du mục và làm nông nghiệp khô (trồng mạch,
kê) ở vùng thượng – trung lưu Hoàng Hà. Họ chưa có nhu cầu cấp thiết phải có hệ
thống Âm - dương lịch. Nhu cầu đó chỉ xuất hiện khi họ bắt đầu tiến về hạ lưu
Hoàng Hà và tiến vào lưu vực Trường Giang – những nơi thuận lợi cho làm lúa nước.
Do vậy, chính người Trung Quốc đã
học cách tính lịch của các cư dân nông nghiệp lúa nước phía nam sông Dương Tử –
địa bàn cư trú của các cư dân khối Bách Việt cổ – mà người Việt Nam (nhóm Tây
Âu – Lạc Việt) là một bộ phận. Có lẽ người Hán đã phát triển và hoàn thiện cách
tính lịch này lên đến đỉnh cao nhưng nó vẫn là thành tựu phát minh của các cư
dân cổ làm lúa nước người Việt. Âm-dương lịch gắn với lịch sử các dân tộc Đông
Á suốt hàng ngàn năm nên ngày nay nó đã trở thành một tài sản chung của cả khu
vực. Cho nên không thể nói tết Việt là tết Trung Quốc mà phải nói ngược lại: TẾT
TRUNG QUỐC CÓ NGUỒN GỐC TỪ TẾT VIỆT! Cho nên, nói bỏ tết Việt vì đó là tết
Trung Quốc là sự ngộ nhận tai hại về lịch sử. Đó là chưa nói đến đặc trưng văn
hóa, phong tục trong tết Việt cũng có nhiều điểm khác biệt với các quốc gia Đông
Á khác.
2 – Ta nên bỏ tết Ta vì Nhật Bản
nhờ ăn tết Dương lịch theo phương Tây mà trở thành quốc gia giàu có?
– [Đáp] Ngày nay, nhiều người Nhật
cảm thấy tiếc nuối với thứ lịch đã khiến họ mất dần bảnsắc của mình, khiến họ
lao vào một cuộc vật lộn không ngừng nghỉ cho đến lúc c.h.ế.t của guồng xoay
công nghiệp. Ham muốn t.ì.n.h d.ụ.c suy giảm, tỷ lệ t.ự t.ử gia tăng do áp lực
của công việc, của sự thành công trong kinh tế.
Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là
bản thân việc họ đổi từ Âm-dương lịch sang Dương lịch chưa đủ căn cứ để cho nó là
nguyên nhân của sự thành công thần kỳ của nước Nhật. Sự thành công đó phải được
xem xét trên nền tảng văn hóa cộng đồng, coi trọng chữ hòa và yếu tố coi trọng
tính kỷ luật của văn hóa Nhật Bản. Cùng ăn tết theo Tây hàng trăm năm nay nhưng
anh hàng xóm Philippines của chúng ta, 72 năm không có tiếng súng xâm lược từ
bên ngoài, hãy xem họ đã đạt được thành tựu gì hay vẫn chỉ lẹt đẹt ngấp nghé mức
sống Việt Nam – nước mới vừa ra khỏi chiến tranh 28 năm? Nếu coi việc đổi thói quen
ăn tết từ tết Đông sang tết Tây là lý do của các thành công kinh tế thì Hồng
Kông, Thượng Hải, Thâm Quyến, Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia… những quốc
gia, lãnh thổ vẫn ăn tết Đông mà vẫn thành rồng thành hổ là do đâu? Họ vẫn ăn tết
cổ truyền theo Âm-dương lịch phương Đông và họ vẫn giàu có, vẫn là những trung
tâm kinh tế tài chính hàng đầu và có sức cạnh tranh toàn cầu.
Cho nên, việc lấy trường hợp Nhật
Bản để cho rằng nên gộp tết ta và tết tây lại vì như vậy nước nhà sẽ mau chóng
phát triển mạnh là nhận định không có cơ sở thực tế nào, cơ bản là ấu trĩ !
3 – Nên bỏ tết Ta vì tết Ta kéo
theo hệ lụy là “trong khi cả thế giới làm việc còn chúng ta ngồi chơi”, vô hình
trung làm lỡ cơ hội kinh doanh, làm chứng khoán?
– [Đáp] “Cả thế giới” theo cách
hiểu của những người đề xuất ở đây là ai? Chỉ là khoảng hơn 1 tỷ người Kitô
giáo ở châu Âu và các “cựu thuộc địa” của nó ở các châu lục khác. 1,5 tỷ người Ả
rập và các quốc gia Hồi giáo ăn tết riêng theo Âm lịch (hoàn toàn tính bằng chu
kỳ mặt trăng) của họ; 2/3 trong số 1,3 tỷ người Ấn Độ ăn tết theo lịch Hinđu,
1/3 số còn lại ăn hàng trăm kiểu tết khác nhau (do có hàng trăm dân tộc); gần
1,7 tỷ người Đông Á ăn tết theo Âm - dương lịch. Người Do Thái ăn tết Do Thái,
họ còn nghỉ vào mỗi thứ sáu trong tuần khi mà các thị trường chứng khoán phương
Tây hối hả chạy nước rút vào phiên cuối tuần, nhưng có vì vậy mà người Do Thái
mất đi cơ hội cạnh tranh của họ hay không?
Thực tế là ít nhất 2/3 các trùm
tài phiệt phố Wall là người gốc Do Thái. Các nước giàu nhất thế giới như UAE,
Kuwait, Qatar, hay các con rồng châu Á như Singapore, Đài Loan, Hàn Quốc, Thái
Lan, Malaysia,… hay các trung tâm tài chính, chứng khoán hàng đầu của Trung Quốc
như Hồng Kông, Thâm Quyến, Thượng Hải… có vì họ ăn cái tết lệch đi với tết Kitô
mà mất đi sức mạnh, khả năng cạnh tranh, cơ hội làm ăn của họ hay không? Hỏi
cũng tức là đã trả lời rồi. (Mà người Việt, đâu phải ai cũng làm chứng khoán)
4 – Nên gộp hai cái tết lại cho đỡ
lãng phí thời gian, người nông dân có thời gian chăm lo cho vụ Đông Xuân – vụ
lúa tiềm năng nhất trong năm? Gộp hai tết lại cho đỡ đi tình trạng nhậu nhẹt,
bài bạc… đang làm tốn kém thời gian, lãng phí tiền của xã hội (Gs Võ Tòng Xuân)
– [Đáp] Bản thân chữ TẾT là biến
âm (đọc chệch đi) của chữ TIẾT trong “LỊCH TIẾT KHÍ”.
Đó là một hệ thống gồm 24 tiết khí
để tính toán thời vụ nông nghiệp (lịch làm nông) trong Âm-dương lịch Đông Á.
Căn cứ để tính lịch này là 12 cung hoàng đạo (đường biểu kiến của mặt trời in
lên nền trời nhìn từ mặt đất) và độ dài ngắn khác nhau của từng tháng tính theo
chu kỳ tuần hoàn của mặt trăng. “Tết Nguyên đán” đọc đúng là “Tiết Nguyên đán”.
“Nguyên” nghĩa là “cái gốc”, “đán” nghĩa là “buổi sáng sớm”, “nguyên đán” là
“buổi sáng sớm đầu tiên” trong một năm. Cho nên việc bỏ tết Ta ăn tết Tây để
làm nông nghiệp cho thuận lợi vừa là việc làm phi khoa học (vì nó vốn là lịch
nông nghiệp) vừa không đúng với cái tên của nó (tết tức là tiết, dù tính kiểu
gì ngày 1-1 dương lịch không bao giờ trùng vào tiết nguyên đán trong âm – dương
lịch)
Một điều quan trọng nữa là chưa
có đề tài nghiên cứu nào chứng minh thuyết phục rằng: nông dân Việt Nam góp phần
làm giảm năng suất vụ Đông Xuân do ăn tết quá lâu. Một điểm cần nói thêm là do
múi giờ để tính lịch của Việt Nam (GMT+7) khác Trung Quốc (GMT+8), Triều Tiên,
Nhật, Hàn (GMT+9),… nên cách tính Âm-dương lịch (“Âm lịch”) của ta có phần khác
với phần còn lại. Vào một số năm, ngày đầu năm (Tết Nguyên đán) của người Việt
sẽ khác với các nước dùng chung Âm-dương lịch do năm nhuận, ngày nhuận vì lấy
giờ gốc để tính khác nhau nên sẽ không trùng nhau.
Những vấn đề thuộc về tệ nạn, hủ
tục trong dịp tết như cờ bạc, hay tình trạng quá chén trong các dịp liên hoan tất
niên, đầu năm mới thuộc về trách nhiệm trong công tác quản lý của nhà nước,của
sự tiến bộ trong nhận thức chung toàn xã hội. Không phải vì không quản lý được,
một bộ phận nhỏ nhân dân chưa nhận thức đầy đủ tác hại của bia rượi, tệ bài bạc…
mà thay đổi thói quen ăn Tết cổ truyền của cả một dân tộc – một dịp đoàn viên
trong không khí hiếm có suốt một năm quần quật làm việc. Tết cổ truyền còn gần
như là sợi dây lịch sử – văn hóa – tâm linh bền chặt nhất, liên kết nhữngngười
con xa xứ với quê hương Việt Nam.
Nguồn: ST
Nguồn: ST
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon